Słowniczek pojęć harcerskich

Dla wszystkich interesujących się harcerstwem oraz dla tych, którzy na co dzień słuchają opowieści harcerek i harcerzy, nie mając pojęcia, o czym oni mówią... :)

A

Azymut - (ar. as-sumūt, as-simūt(lm), od samt=prosta droga, kierunek, cel), kąt zawarty między północą a celem naszej podróży.

B

Betlejemskie Światło Pokoju- coroczna skautowa i harcerska akcja przekazywania przed Świętami Bożego Narodzenia symbolicznego ognia, zapalonego w Grocie Narodzenia Chrystusa w Betlejem. Betlejemskie Światło Pokoju jest symbolem ciepła, miłości, pokoju i nadziei - tradycyjnie stawiane jest na wigilijnym stole.

Biała Służba – harcerska służba porządkowa, informacyjna i medyczna podczas niektórych imprez masowych, takich jak podróże apostolskie Jana Pawła II (począwszy od 1979 roku) i Benedykta XVI do Polski.

Biwak – krótka forma wypoczynku różniąca się od obozu tym że obóz jest dłuższy i wykonujemy na nim budowle i sprzęty pionierskie/obozowe.

Bojówki - popularna nazwa wojskowego stylu spodni, odznaczających się bardzo dużą trwałością i naciskiem na praktyczność. Bojówki mają charakterystyczny krój, z szerokimi nogawkami zwężającymi się przy kostce i wielkimi, pojemnymi kieszeniami.

Busola – kompas z przyrządami celowniczymi takimi jak stopnie.

C

Chorągiew - jednostka terenowa w ogólnopolskich organizacjach harcerskich - Związku Harcerstwa Polskiego i Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej - o zasięgu terytorialnym odpowiadającym najczęściej województwu.

Chrust – drobne patyki i gałęzie zbierane na opał,głównie do ogniska.

Chusta - element munduru harcerskiego. Zwinięta, jest noszona na bluzie mundurowej, pod kołnierzem (czasami na kołnierzu) i spięta suwakiem lub zawiązana na węzeł (zależy to od zwyczajów drużyny).  Każda drużyna harcerska ma swój własny kolor chusty. Zdarzają się na chustach również różne dodatki na przykład: frędzelki. Elementem zwyczajowym dla wielu drużyn jest zawiązywanie supła na końcu chusty, jako przypomnienia o powinności spełnienia dobrego uczynku.

Czuwaj – (ang. be prepared! ) zawołanie, motto którym pozdrawiają się harcerze (skauci) najczęściej podczas powitania, oddawania honorów i pożegnania. Wprowadzone zostało przez twórcę skautingu Roberta Baden Powella. Pozdrowienie "Czuwaj" ma przypominać o konieczności stałej gotowości do czynu, służby dla Ojczyzny, pracy dla innych i nad sobą.

Ćwik – czwarty stopień męski oznaczany dwoma krokiewkami.

D

Druh – harcerskie określenie kompana, przyjaciela, towarzysza na harcerskiej drodze życia.

Drużyna harcerska - podstawowa jednostka w strukturze organizacji harcerskich, skupiająca harcerzy i harcerki. Składa się z zastępów.

Drużynowy/owa - harcerz (najlepiej instruktor), stojący na czele drużyny harcerskiej lub gromady zuchowej. Kieruje on działalnością swojej jednostki. Jest odpowiedzialny za wychowywanie jej członków w duchu harcerskich ideałów, zgodnie z kanonami metody harcerskiej. Oznaczeniem funkcji jest sznur funkcyjny koloru granatowego noszony spod ramienia.

Dzień Myśli Braterskiej - święto przyjaźni obchodzone w dniu 22 lutego ( dzień urodzin założyciela skautingu) każdego roku przez harcerzy i skautów na całym świecie.

E

Ekwipunek - jest to zestaw przedmiotów i środków przydzielonych na wyposażenie harcerzowi niezbędnych do wykonania zadań służbowych i bojowych oraz zaspokojenia potrzeb bytowych.

F

Finka, nóż fiński - nóż używany zwykle przez harcerzy i turystów. Ma ostrze długości około 12 cm, rączkę najczęściej z tworzywa sztucznego i skórzaną pochewkę. Zwykle posiada jelec. Oryginalna finka - puukko to nóż myśliwych z Laponii.

G

Gawęda - jedna z podstawowych form pracy w drużynach harcerskich, opowieść drużynowego,   komendanta lub innych wprowadzająca w temat zbiórki, spotkania, ogniska.

Gromada Zuchowa - W ZHP gromady zuchowe skupiają zuchy - członków ZHP w wieku 6-10 lat. Liczebność gromady wynosi minimum 16 członków (w szczególnych wypadkach komenda hufca może obniżyć te liczbę do 12). Gromada pracuje w oparciu o szóstki.

H

Harcerz Orli/ Harcerka Orla – piąty stopień oznaczany złota lilijką i złotym kręgiem nabitym na Krzyżu Harcerskim lub gwiazdką na pagonie.

Harcerz Rzeczypospolitej / Harcerka Rzeczypospolitej – najwyższy , szósty stopień w ZHP. Oznaczany dwiema gwiazdkami na pagonie munduru harcerskiego, dodatkowo można oznaczać go też nabitymi na krzyżu harcerskim złotą lilijką, kręgiem i wieńcem.

Harcmistrz - najwyższy harcerski stopień instruktorski, zdobywany przez instruktorów harcerskich. Oznaczany czerwoną podkładką pod krzyżem harcerskim oraz czerwoną lilijką naszytą na lewym ramieniu munduru harcerskiego. Często zapisywany w skrócie jako hm. przed imieniem i nazwiskiem.

Harcówka - na ogół pomieszczenie, zazwyczaj w budynku szkoły, parafii lub np. piwnicy budynku mieszkalnego, przystosowane do potrzeb zbiórek harcerskich zastępów, drużyny lub szczepu. Służy m.in. do przechowywania sprzętu drużyn i szczepów oraz prowadzenia przygotowań do większych wypraw lub imprez harcerskich.

Hufiec - jest terytorialną wspólnotą gromad, drużyn, kręgów i innych podstawowych jednostek organizacyjnych. Oprócz jednostek podstawowych lub też zamiast nich, hufiec może skupiać związki drużyn i szczepy. Hufiec obejmuje terytorialnie na ogół obszar powiatu, w dużych miastach – jednej lub kilku dzielnic.

I

Instruktor/ Instruktorka - kategoria członkowska w organizacji harcerskiej, odnosząca się do osób pełniących określone funkcje w organizacji, w tym przede wszystkim pełniących funkcje wychowawcze. W wielu organizacjach skautowych zachował się wyraźny podział na młodych członków i dorosłą kadrę. Moment przejścia jest tam bardzo wyraźny. W Polsce jest to nieco rozmyte. Instruktorem zostaje się po złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego, może to nastąpić już w wieku 16 lat. Od tego też wieku można pełnić najważniejszą funkcję wychowawczą - funkcję drużynowego. Zamiast beretu instruktorzy posiadają kapelusze.

J
Jamboree - termin odnoszący się do międzynarodowych zlotów skautowych.

K

Kanadyjka - nazwa składanego łóżka stosowanego powszechnie w namiotach typu NS lub "10" (dziesiątka) w wojsku i harcerstwie. Konstrukcja łóżka oparta jest na trzech krzyżakach połączonych czterema podłużnymi elementami na które nawleczona jest derma stanowiąca po rozłożeniu leżysko. Usztywnienie konstrukcji następuje po założeniu u wezgłowia i w nogach zapałek (zwanych też rozpórkami, poprzeczkami czy usypiaczami).

Kangurka - kurtka stanowiąca okrycie wierzchnie wchodzące w skład munduru harcerskiego, najczęściej wykonywana z brezentu. W niektórych drużynach zastępowana innym okryciem wierzchnim, np. pałatką. Kangurka wzięła swoją nazwę od dużej kieszeni na piersi, podobnej do torby kangura. Posiada ona kaptur i jest koloru ciemnej zieleni lub czarna.

Karimata - prostokątna, cienka (od pięciu do kilkunastu milimetrów) pianka z tworzywa sztucznego, dobrze izolująca cieplnie. Często z jednej strony pianki znajduje się warstwa aluminium. Stosowana jako podłoże pod śpiwór dla utrzymania ciepła.

Kominek – forma zastąpienia ogniska zimnymi miesiącami. Polega głównie na rozpaleniu świeczek i ozdobieniu miejsca ich zapalenia najczęściej zgodnie z okazją kominka.

Komenda chorągwi/hufca- zarząd jednostki terenowej w organizacjach harcerskich.

Komendant chorągwi -osoba kierująca zarządem chorągwi - jednostki terenowej w ogólnopolskich organizacjach harcerskich, o zasięgu terytorialnym odpowiadającym najczęściej województwu. W ZHP komendant chorągwi: kieruje pracą komendy chorągwi, kieruje bieżącą działalnością chorągwi, reprezentuje chorągiew, wydaje rozkazy, zarządza majątkiem chorągwi i prowadzi gospodarkę finansową przy pomocy skarbnika chorągwi, na zasadach określonych w Statucie ZHP.

Komendant hufca - W ZHP komendant hufca, jest wybierany przez zjazd hufca na czteroletnią kadencję. Komendant hufca może pełnić swoją funkcję maksymalnie dwie kadencje. Po tym czasie należy wybrać innego komendanta. Komendant kieruje pracą komendy hufca i działalnością hufca, prowadzi gospodarkę finansową przy pomocy skarbnika hufca. Wydaje też rozkazy i reprezentuje hufiec na zewnątrz. Komendant ma przynajmniej jednego zastępcę. Oznaką pełnienia funkcji komendanta hufca jest sznur srebrny poczwórnie pleciony, noszony z lewego ramienia.

Komendant szczepu - inaczej szczepowy, instruktor harcerski kierujący pracą szczepu. W ZHP komendant szczepu to pełnoletni instruktor wybrany przez instruktorów i wędrowników pełniących funkcje instruktorskie w jednostkach organizacyjnych wchodzących w skład szczepu i mianowany na funkcję przez właściwego komendanta hufca. Komendant szczepu powinien posiadać minimum stopień podharcmistrza i być przeszkolony do pełnionej funkcji. Komendant szczepu ; kieruje bieżącą działalnością szczepu, określa typ pracy, zwołuje zebrania komendy szczepu, reprezentuje szczep, odpowiada za majątek, gospodarkę i zobowiązania finansowe szczepu, wydaje rozkazy, przygotowuje następcę. Oznaczeniem funkcji jest sznur funkcyjny granatowy poczwórnie pleciony noszony z ramienia.

Komendant obozu -osoba, która organizuje obóz. Jest na nim najważniejszą osobą. Komendantem obozu powinien być drużynowy, ponieważ zna on najlepiej swoich harcerzy i będzie najbardziej odpowiednią osobą do zaplanowania dla nich zajęć. Jest to bardzo odpowiedzialna funkcja, ponieważ komendant odpowiada za wszystko co wydarzy się podczas obozu. Kierownikiem wypoczynku może być instruktor w stopniu podharcmistrza, nauczyciel lub inna osoba legitymująca się minimum 3 letnim stażem pracy z młodzieżą. Musi dodatkowo ukończyć kurs dla kierowników wypoczynku.

Koniczynka WAGGGS – Symbol Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek  .Trzy liście reprezentują trzy części przyrzeczenia: służba Bogu i ojczyźnie, pomoc bliźnim, przestrzeganie prawa skautowego. Dwie pięcioramienne gwiazdki na bocznych liściach oznaczają prawo i przyrzeczenie. Nerw koniczynki w centrum reprezentuje igłę kompasu, który pokazuje skautkom i przewodniczkom dobrą drogę. Podłoże koniczyny symbolizuje płomień miłości międzyludzkiej. Kolor złoty i niebieski oznaczają słońce świecące nad dziećmi na całym świecie.

Kronika -  opis wydarzeń w układzie chronologicznym drużyny, szczepu itp.

Krzyż harcerski - Krzyż jest nadawany członkom organizacji harcerskiej podczas przyrzeczenia harcerskiego. Zuchy zamiast krzyża harcerskiego noszą znaczek zucha. Harcerze przed przyrzeczeniem na miejscu krzyża noszą lilijkę. Krzyż harcerski ma kształt krzyża równoramiennego, wzorowanego na odznaczeniu Virtuti Militari. Krzyż otaczają dwa wieńce: dębowy i laurowy. Pośrodku w kręgu znajduje się lilijka z odchodzącymi na boki promieniami. Na poziomych ramionach krzyża napis "Czuwaj". Krzyż wykonany jest ze srebrnego, oksydowanego metalu. Nabijanymi na nim srebrnymi i złotymi elementami (lilijką, kręgiem i wieńcem) oznacza się kolejne stopnie harcerskie.

Książeczka harcerska – dostawana razem ze złożeniem przyrzeczenia harcerskiego. Zawiera informacje m.in. o dacie wstąpienia do drużyny czy złożenia przyrzeczenia harcerskiego.

M

Menażka - lekki, zamykany pojemnik, dwu- lub trzyczęściowy, służący jako naczynie do spożywania posiłków a czasem też ich przygotowywania (szczególnie ciepłych).

N

Naczelnik ZHP - obok Przewodniczącego ZHP najwyższa funkcja w Związku Harcerstwa Polskiego. Naczelnik ZHP:reprezentuje Związek Harcerstwa Polskiego na zewnątrz; określa organizację i zasady działania Głównej Kwatery ZHP oraz kieruje jej pracą; powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych i gospodarczych utworzonych przez Główną Kwaterę ZHP; wydaje rozkazy; wykonuje inne zadania określone w Statucie lub przekazane przez Zjazd ZHP albo Radę Naczelną ZHP; zarządza majątkiem i prowadzi gospodarkę finansową przy pomocy Skarbnika ZHP.

Nieprzetarty Szlak - to kryptonim określający ruch drużyn harcerskich skupiających dzieci i młodzież specjalnej troski.

O

Obietnica Zuchowa - dobrowolne składanie obietnicy przestrzegania prawa zucha przez zuchy. Obietnica zuchowa jest świętem gromady zuchowej. W zależności od obrzędowości gromady, obietnica może mieć różną formę (np. może być obecny tylko zuch składający obietnicę, jak i wszystkie zuchy z gromady itp.). Obietnicę zuch składa na ręce instruktora. Po złożeniu obietnicy zostaje przypięty znaczek zucha, który ma za zadanie przypominać zuchowi o złożonej obietnicy.

Obóz - podstawowa forma pracy harcerskiej. Wyjazd zorganizowanej grupy harcerzy, najczęściej drużyny, trwający powyżej 5 dni, jednak przeciętnie 3 tygodnie. Najczęściej obozy harcerskie organizuje się w środku kompleksów leśnych, z daleka od miast i większych skupisk ludzkich.  Harcerze nocują najczęściej w wojskowych namiotach (popularnych "10"), pod którymi samodzielnie budują prycze (rodzaj łóżka), półki, szafki i inne meble z drewna. Na kilka dni przed obozem rozpoczyna się "kwaterka". Polega na przygotowaniu miejsca na obóz, zbudowaniu podstawowych obiektów obozu np. kuchni czy świetlicy. W kwaterce zwyczajowo bierze udział kadra oraz starsi harcerze. Potem następuje część właściwa obozu. Na zakończenie, podczas "depionierki" (rozpionirki), wszystkie obiekty zostają rozbite i teren wraca do pierwotnej postaci. Większość środowisk posiada własne zwyczaje, związane z historią drużyny, szczepu bądź hufca. Jednak część utrwaliła się w wielu środowiskach harcerskich. Do najpopularniejszych należą; odcinanie linki z masztu podczas ostatniego apelu i przyczepianie jej do munduru lub budowanie totemów przez każdy z zastępów, który staje się ich symbolem.

Ochotniczka – pierwszy stopień żeński oznaczany jedną belką na pagonie.

Odkrywca – trzeci męski stopień oznaczany jedną krokiewką.

P

Pagon(naramiennik, epolet) - element odzieży (zwłaszcza mundurów), który stanowi pasek materiału wszyty z jednej strony między górny koniec rękawa bluzy mundurowej a samą bluzę, a drugim końcem przypinany, najczęściej guzikiem, w pobliżu kołnierza, tak że nakrywa ramię wzdłuż obojczyka osoby ubranej w tę bluzę. Naramienniki stanowią element umundurowania, na których są umieszczane różnego rodzaju naszywki (paski, gwiazdki, wężyki, prostokąty – tzw. belki, krokiewki, gwiazdki) odróżniające harcerzy różnych stopni bądź funkcji.

Pałatka - długa i obszerna wojskowa peleryna, dająca okrycie całej postaci wraz plecakiem.Dwie razem spięte pałatki tworzą powłokę prostego namiotu w kształcie stożka.

1.Pionierka -Trzeci stopień żeński oznaczany w ZHP jedną krokiewką na pagonie.

2.Pionierka – szafka obozowa wykonana z drewna,

Podzastępowy – osoba pomagająca,wspierająca zastępowego. Oznaczony szarym sznurem z brązową beczką.

Poła – boczna część namiotu.

Prawo harcerskie - to system zasad obowiązujących w harcerstwie, będący podstawą wychowania harcerskiego.

Proporzec - specyficzne weksylium, reprezentujące pewną określoną jednostkę harcerską. Proporce pochodzą od sztandarów, ich płaty są jednak zdecydowanie mniejszych rozmiarów. Proporce są oznaką suwerenności jednostki, oraz odgrywają kluczową rolę w systemie obrzędowości jednostki. Proporzec, podobnie jak chorągiew, występuje tylko w jednym egzemplarzu. Proporzec harcerski składa się z dwustronnego płata oraz drzewca, zakończonego niekiedy głowicą w kształcie lilijki lub innym. Lewa strona płatu przeznaczona jest dla jednostki posiadającej proporzec, i zazwyczaj przedstawia jej godło oraz nazwę, na tle jej barw.

Przewodniczący ZHP- najwyższa funkcja w Związku Harcerstwa Polskiego. Przewodniczący ZHP:stoi na straży jedności, zasad ideowych i tradycji ZHP; reprezentuje Związek Harcerstwa Polskiego na zewnątrz w zakresie swoich kompetencji; kieruje działalnością Rady Naczelnej ZHP; nadaje odznaczenia i tytuły honorowe ZHP, nie zastrzeżone dla innych władz. Przewodniczący wykonuje swoje zadania przy pomocy wiceprzewodniczących ZHP. Dawni Przewodniczący ZHP:  m.in Józef Haller, Stefan Mirowski.

Przyboczny - funkcja w drużynie harcerskiej, lub gromadzie zuchowej. Przyboczny jest głównym pomocnikiem drużynowego lub drużynowej. W niektórych drużynach pełni on też funkcję zastępowego Zastępu Zastępowych (tzw. zz), w skład którego wchodzą inni zastępowi . Funkcja ta jest też często traktowana jako wstęp i przygotowanie do przyjęcia roli drużynowego. Przyboczny ma zielony sznur funkcyjny.

Przyrzeczenie harcerskie - to uroczysta deklaracja składana przy otrzymywaniu krzyża harcerskiego. Stanowi ono lapidarny opis trzech podstawowych zasad wychowawczych obowiązujących w harcerstwie: służby, samodoskonalenia, braterstwa. Przyrzeczenie harcerskie nie jest równoznaczne z przyjęciem do harcerstwa, które następuje zazwyczaj znacznie wcześniej, tj. najczęściej w momencie rozpoczęcia regularnego uczęszczania na zbiórki. Potwierdzeniem złożenia przyrzeczenia harcerskiego jest wręczenie (na ogół przypięcie do munduru harcerskiego) krzyża harcerskiego.

Puszczaństwo - idea postulująca wychowanie człowieka w każdym wieku poprzez rekreację na łonie przyrody według zasad czterokrotnego ognia, obozownictwa, systemu szczepowego, filozoficzna i etyczna koncepcja akcentująca łączność człowieka ze światem przyrody. Nawiązuje ona swobodnie do sposobu życia i mitologii Indian i Słowian.

R

Rada drużyny - organ występujący w drużynach harcerskich, starszoharcerskich i wędrowniczych. Powoływany jest przez drużynowego. W jej skład wchodzą zazwyczaj przyboczni, zastępowi i inni funkcyjni drużyny. W zależności od tematyki spotkania drużynowy może zapraszać wybrane osoby z tego składu. Rada Drużyny ma za zadanie dawać drużynie samorządność w działaniu. Podejmuje ona decyzje między innymi w zakresie: dopuszczenia do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego,  otwierania i zamykania prób na stopnie i sprawności ,mianowania i odwoływania funkcyjnych ,wykluczenia z drużyny ,opracowywania planu pracy drużyny na określony czas.

Rada naczelna ZHP- władza uchwałodawcza Związku Harcerstwa Polskiego. Rada Naczelna ZHP: w okresie pomiędzy zjazdami ZHP decyduje o podstawowych sprawach Związku, decyduje w sprawach systemu metodycznego, kierunków pracy wychowawczej i pracy z kadrą, zajmuje stanowisko wobec społecznie ważnych problemów, ocenia realizację uchwał Zjazdu ZHP i uchwał własnych, określa wysokość składek członkowskich,w okresie pomiędzy zjazdami wybiera Przewodniczącego ZHP i na jego wniosek wiceprzewodniczących ZHP, Naczelnika ZHP a także członków pozostałych władz naczelnych, decyduje w sprawach członkostwa ZHP w innych organizacjach, ustanawia odznaczenia i tytuły honorowe Związku, wykonuje inne zadania określone w Statucie.

Robert Baden-Powell - (ur. 22 lutego 1857 w Londynie, Wielka Brytania, zm. 8 stycznia 1941 w Nyeri w Kenii) – brytyjski wojskowy, generał porucznik, pisarz, twórca i założyciel skautingu. Autor książki „Scouting for Boys”.

Rogatywka - rodzaj nakrycia głowy z kwadratowym denkiem, spotykana u ludów Azji, południowo-wschodniej Europy oraz Lapończyków, charakterystyczna polska czapka narodowa.

Róża wiatrów -  pojęcie stosowane w dwóch znaczeniach;

• jako zwyczajowe określenie "róży kompasowej" - okrągłej tarczy z podziałką stopniową lub rumbową i zaznaczonymi kierunkami wg stron świata, nanoszonej na stare mapy morskie i stosowanej przez żeglarzy przed wprowadzeniem kompasu magnetycznego (obecnie umieszczanie takich "róż wiatrów" na kompasach, ma znaczenie czysto dekoracyjne),
• graficzna ilustracja wieloletnich meteorologicznych statystyk kierunków i prędkości wiatrów, występujących w różnych miejscach kuli ziemskiej (również - nazwa tabel będących źródłem danych dla tych ilustracji; są w nich zamieszczane dodatkowe cechy poszczególych sytuacji meteorologicznych).

S

1.Samarytanka- czwarty stopień żeński oznaczany dwoma krokiewkami.

2.Samarytanka- rodzaj zajęć , wychowania związanego z pierwszą pomocą medyczną.

Saperka- (to popularna nazwa łopatki piechoty) – krótka, często możliwa do złożenia, mała łopatka o prostokątnej lub zakończonej w szpic głowni z zaostrzonymi krawędziami roboczymi i drewnianej lub metalowej rękojeści.

Sprawność - jest to harcerski instrument metodyczny. Sprawnością jest biegłość harcerza w pewnej dziedzinie, wykazana w praktyce. Zdobycie sprawności wskazuje, że dany harcerz wykonał określone zadania i posiadł niezbędne umiejętności. Sprawności są zdobywane indywidualnie. Mają za zadanie motywować harcerza do samorozwoju i są wymagane dla uzyskania kolejnych stopni harcerskich.

Stanica harcerska - określenie na bazę harcerską o różnym standardzie: wyposażoną w ujęcie wody, budynek kuchenny i plac namiotowy. Zawsze w ramach pionierki stawiana jest także brama wartownicza oraz maszt flagowy.

Stopień - stopnie zdobywane w harcerstwie poprzez wykazanie się określonym zasobem wiedzy i umiejętności. Stopnie są elementem metody harcerskiej, dzięki któremu harcerze zostają zmotywowani do samorozwoju. W ZHP funkcjonuje 6 stopni harcerskich;
- chłopcy: młodzik, wywiadowca,odkrywca, ćwik, harcerz orli, harcerz Rzeczypospolitej
- dziewczęta: ochotniczka, tropicielka, pionierka, samarytanka, harcerka orla, harcerka
Rzeczypospolitej. Funkcjonuje również próba na harcerkę/ harcerza i na wędrownika/ wędrowniczkę.

Strażnik Ognia – osoba mianowana przez osobę z kadry rozpalającą ognisko do pilnowania ognia. Strażnikiem zostaje się w nagrodę za sprawowanie się w czasie dnia służby. Strażnik ma za zadanie pilnować aby ogień nie zgasł i dokładać do ogniska.

Szanta – pieśni o tematyce żeglarskiej , morskiej.

Sznur funkcyjny- element umundurowania harcerskiego. Jego kolor, faktura i sposób noszenia świadczą o funkcji, jakie w organizacji pełni członek.

Szóstka zuchowa – odpowiednik harcerskich zastępów. Składają się z 6 zuchów.

Szóstkowy – osoba wybrana reprezentująca szóstkę zuchową.

Szyk – ustalony porządek ustawienia harcerzy (dwójki, czwórki itp.)

T

Tropicielka – drugi stopień żeński oznaczany dwiema belkami i nabitą srebrną lilijką na krzyżu harcerskim.

Tropik  -warstwa namiotu, zabezpieczające przed deszczem oraz utratą ciepła.

W

WAGGGS Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek (World Association of Girl Guides and Girl Scouts)  - stowarzyszenie założone w 1928 roku, skupiające żeńskie organizacje skautowe z całego świata. Obecnie liczy ponad 8 milionów członkiń w ponad 144 krajach.

Warta- polega na ochronie wyznaczonych obiektów, rejonów lub osób.

Wędrownik/wędrowniczka - grupa metodyczna w organizacjach harcerskich, skupiająca młodzież ponadgimnazjalną i starszą. Symbolem wyróżniającym spośród innych grup jest naramiennik wędrowniczy.

WOSM- Światowa Organizacja Ruchu Skautowego (World Organization of the Scout Movement) - międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające organizacje skautowe z całego świata. Skupia około 28 mln członków w 216 państwach i terytoriach zależnych (kwiecień 2004) - głównie skautów (chłopców), ale czasami również skautki (dziewczynki), w przypadku gdy dana organizacja jest koedukacyjna i nie jest równocześnie członkiem WAGGGS.

Wywiadowca - drugi stopień męski oznaczany dwiema belkami oraz srebrną lilijką nabitą na krzyż.

Wywijki - część munduru harcerskiego. Wywijki są to skarpety lub krótkie getry nakładane na getry, najczęściej w innym od nich kolorze. Wywinięte, zasłaniają sznurówki butów. W nowym regulaminie mundurowym ZHP wywijki zostały usunięte.

Z

Zacios - połączenie elementów drewnianych wykonane przez nacięcie albo wcięcie w jednym lub w obu łączonych elementach. Nacięcia są tak dopasowane, aby umożliwić nasunięcie jednego elementu na drugi i zapewnić ich współpracę.

Zastęp - to podstawowa jednostka organizacyjna drużyny harcerskiej. Zastęp liczy do 8 członków. Zastęp prowadzi zastępowy przy pomocy podzastępowego. Chłopcy i dziewczęta skupieni są w osobnych zastępach.

Zbiórka harcerska - jest to spotkanie o tematyce harcerskiej trwające 2-4h (maksymalnie 24h) jednej z jednostek organizacyjnych np. zastępu, drużyny, szczepu lub hufca.

Zjazd ZHP - jest zwoływany przez Radę Naczelną ZHP co cztery lata; decyduje o najważniejszych sprawach ZHP. W Zjeździe ZHP biorą udział ; delegaci wybrani w hufcach lub rejonach hufców, komendanci chorągwi, przewodniczący ZHP, naczelnik ZHP. Członkowie ustępujących władz naczelnych biorą udział w Zjeździe ZHP z głosem doradczym.

Zlot – zjazd harcerzy z obrębu jakiegoś państwa, kontynentu itp.

Znaczek zuchowy - odznaka zuchów, członków organizacji harcerskich. Biały Orzeł symbolizuje odwagę i patriotyzm, słońce - radość, niebieskie niebo - pogodę ducha

Znak patrolowy – Znaki na ziemi , drzewach wykonane m.in. z liści , kamieni, patyków itp. Przydają się, gdy chcemy zostawić jakąś wiadomość. Można wykorzystywać je podczas gier harcerskich, biegów czy innych zajęć.

Zobowiązanie instruktorskie- Zobowiązanie, które składa przyszły instruktor Związku Harcerstwa Polskiego (lub innej organizacji harcerskiej lub skautowej) w Polsce. Zobowiązanie ma wymiar "obrzędowy", składane jest w podniosłej atmosferze przy ognisku, najczęściej w obecności innych instruktorów danego środowiska/jednostki. Instruktor przy złożeniutakiego zobowiązania obiecuje; „Odpowiedzialnie pełnić funkcję harcerskiego wychowawcy i opiekuna. Dbać o dobre imię harcerstwa, przestrzegać Statutu ZHP, pracować nad sobą, pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności. Wychować swego następcę i nie opuścić samowolnie służby harcerskiej”

Ż

Żerdź - strzała drzewa lub jej część o średnicy (mierzonej w odległości 1 metra od grubszego końca, przy uwzględnieniu kory) wynoszącej dla drzew iglastych 7-14 cm, dla drzew liściastych 7-18 cm.